การปกครองตำบลและหมู่บ้านของประเทศไทย

Abstract

นับแต่มีการปฏิรูปการปกครองในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว แนวทางการปกครองตำบลและหมู่บ้านมีลักษณะไปในทางที่จะให้ประชาชนในตำบล หมู่บ้าน มีส่วนร่วมในการปกครองและดำเนินกิจการของตำบล หมู่บ้าน มากขึ้น แม้ว่าความพยายามเช่นนี้จะได้หยุดชงักไปบ้างตามสมัยและวาระต่าง ๆ แต่ในที่สุดกลายเป็นนโยบายสำคัญของรัฐบาล โดยเฉพาะในสมัยหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ในอันที่จะให้ตำบลมีการปกครองอย่างจริงจังโดยจัดตั้งสภาตำบล ต่อมาก็จัดตั้งองค์การบริหารส่วนตำบลขึ้น กิจการเหล่านี้ยังจะต้องพัฒนาต่อไปอีกมาก แต่จะต้องใช้เวลาบ้างเพราะมีอุปสรรคหลายประการ อุปสรรคเหล่านั้นได้แก่ อิทธิพลปรัชญาการปกครองดั้งเดิมซึ่งมีลักษณะเป็นบิดากับบุตร การอบรมทางสังคมซึ่งบิดามารดาจะอบรมสั่งสอนบุตรให้ว่าง่าย เคารพเชื่อฟังข้าราชการฯลฯ สภาพความเป็นอยู่ของประชาชนในชนบทซึ่งยึดอาชีพเกษตรกรรมเป็นส่วนใหญ่ทำให้ยากจน การศึกษาต่ำ ขาดความเชื่อมั่นในตนเอง และอุปสรรคประการสุดท้ายได้แก่ ระเบียบแบบแผนที่เป็นอุปสรรคต่อการปกครองตนเอง เช่น ระเบียบที่ส่งเสริมระบบข้าราชการและระเบียบแบบแผนที่ไม่เกื้อกูลต่อการปฏิบัติหน้าที่

เมื่อได้ศึกษาข้อจำกัดต่าง ๆ ดังกล่าวแล้วผู้เขียนได้เสนอแนะข้อควรพิจารณาในการปรับปรุงแก้ไข คือ.-

1. การเข้าถึงประชาชน ให้มีการปรับปรุงแก้ไขข้าราชการในส่วนภูมิภาคทุกระดับ จัดให้มีการฝึกอบรมโดยเน้นหนักในเรื่องวิธีการเข้าถึงประชาชน ความรับผิดชอบของข้าราชการต่อประชาชน และโครงการพัฒนาพลเมืองในระบอบประชาธิปไตย นอกจากนี้ควรจะได้ทำการปรับปรุงแก้ไขกำนันผู้ใหญ่บ้าน และเจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องโดยวิธีการฝึกอบรมเช่นกัน การปรับปรุงระเบียบแบบแผนของทางราชการ และการประชาสัมพันธ์ให้ประชาชนทราบถึงผลการปฏิบัติงานของทางราชการโดยทางวิทยุ โทรทัศน์ และพิมพ์เอกสารเผยแพร่ก็เป็นสิ่งสำคัญในการสร้างความเข้าใจอันดีระหว่างข้าราชการกับประชาชน

2. ยกระดับความเป็นอยู่และมาตรฐานการศึกษาในชนบท โดยวางแผนพัฒนาชนบทโดยทั่วไป และการวางโครงการพัฒนาของภาคต่าง ๆ ควรให้ประสานงานกันและต้องกำหนดไว้ให้แน่นอน รัฐบาลจะต้องทุ่มเทเงินให้อย่างมหาศาลเพื่อเร่งรัดพัฒนาชนบทให้เต็มที่ หน่วยงานต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาชนบทโดยตรง เช่น กรมการพัฒนาชุมชนและสำนักงานเร่งรัดพัฒนาชนบท ควรจะได้ร่วมมือประสานงานกันอย่างใกล้ชิด อย่างไรก็ดีในตอนท้ายผู้เขียนได้สรุปว่า แม้ว่าจะได้มีการแก้ไขรูปการปกครองตำบลไปในรูปใดก็ตาม ถ้าการปฏิบัติตัวของทั้งฝ่ายข้าราชการและฝ่ายประชาชนยังไม่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมแล้วจะไม่บังเกิดผลอย่างใดเลย จึงควรจะมีการฝึกอบรมอย่างจริงจังทุกระดับและมีการตรวจสอบผลการปฏิบัติงานในด้านนี้โดยเฉพาะ และข้าราชการจะต้องยอมลดศักดิ์ศรีลงบ้างด้วยการยอมรับฟังคำวิพากย์วิจารณ์ของประชาชน