การจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้งภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ : กรณีวิจัยปฏิบัติการเขตเลือกตั้ง ค จังหวัดนครราชสีมา

Abstract

การวิจัยเรื่อง การจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้ง ภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์นี้ เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการที่ผู้วิจัยได้เข้าไปร่วมปฏิบัติการทางการเมืองในศูนย์อำนวยการเลือกตั้งพรรคพลังธรรม จังหวัดนครราชสีมา ในช่วงระหว่างวันที่ 13 สิงหาคม - 13 กันยายน 2535 โดยมีวัตถุประสงค์ดังนี้คือ

1. เพื่อนำเสนอตัวแบบการจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้ง ภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ ในการนำไปปฏิบัติการในเขตเลือกตั้งที่ทำการวิจัย.

2. เพื่อศึกษาลักษณะโครงสร้างขององค์กร อำนาจหน้าที่ความรับผิดชอบ การแบ่งงานกันทำของแต่ละฝ่ายและสายงานในโครงสร้างของศูนย์อำนวยการเลือกตั้ง.

3. เพื่อเสนอแนวทางการจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้งของพรรคการเมืองไทยในอนาคต

แนวคิดที่นำมาศึกษาในการวิจัยครั้งนี้ ได้แก่แนวคิดในการศึกษาเกี่ยวกับการศึกษาองค์กรและการบริหารโครงการ การจัดองค์กร โครงสร้างองค์กร แนวคิดเกี่ยวกับสายงานหลักและสายงานสนับสนุน การจัดทำแผนภูมิองค์กรและแนวคิดเกี่ยวกับการปฏิบัติการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งในแนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ซึ่งได้นำมาเป็นกรอบคิดในการศึกษาวิจัย.

ผลการวิจัยพบว่า การนำเอาตัวแบบในการจัดโครงสร้างองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้งภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ลงไปปฏิบัติการในพื้นที่นั้น เป็นการจัดองค์กรที่มีลักษณะการแบ่งหน้าที่การทำงานออกเป็นฝ่าย ๆ ตามลักษณะของงานโดยแยกฝ่ายปฏิบัติการและฝ่ายที่ปรึกษาหรือฝ่ายสนับสนุนออกจากกัน ได้แก่ฝ่ายสนับสนุนวิชาการ ฝ่ายสนับสนุนบริหาร และฝ่ายปฏิบัติการรณรงค์

ฝ่ายสนับสนุนวิชาการ ตามโครงสร้างการจัดองค์กรในศูนย์อำนวยการเลือกตั้งงานในฝ่ายนี้มี 4 งาน คืองานวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ งานสำรวจฐานคะแนน งานค้นหาผู้นำสังคม-หัวคะแนน และงานติดตามประเมินหัวคะแนน ซึ่งต้องมีอัตรากำลังในฝ่ายนี้ 5 ตำแหน่ง แต่ในการปฏิบัติการแล้วมีงานวิเคราะห์และประเมินสถานการณ์ งานสำรวจฐานคะแนน ที่มีกิจกรรมสามารถเคลื่อนไหวงานได้ มีเจ้าหน้าที่รับผิดชอบโดยตรง โดยเฉพาะงานสำรวจฐานคะแนนได้จัดให้มีการสำรวจคะแนนนิยม 2 ครั้ง ในช่วงต้นฤดูการรณรงค์ และช่วงปลายกลางฤดูรณรงค์ส่วนงานค้นหาผู้นำสังคม-หัวคะแนน และงานติดตามประเมินหัวคะแนน ไม่สามารถปฏิบัติการตามแผนปฏิบัติการได้ เนื่องจากข้อมูลที่ได้จากการสำรวจไม่สอดคล้องกับสภาพความเป็นจริง.

ฝ่ายสนับสนุนบริหาร ฝ่ายนี้มีงานธุรการ งานบุคลากร งานการเงิน งานวัสดุอุปกรณ์และเสบียง ซึ่งเป็นงานที่มีความสำคัญมากในการที่จะช่วยสนับสนุนและอำนวยความสะดวกให้แก่ฝ่ายงานอื่น ๆ แต่ในเชิงการปฏิบัติแล้วในศูนย์ฯ นี้ ไม่มีเจ้าหน้าที่รับผิดชอบโดยตรง ทางคณะผู้วิจัยจึงเข้ามาช่วยงานทางด้านการเงินและเสบียง การดำเนินงานในฝ่ายนี้ค่อนข้างมีข้อจำกัดเนื่องจากขาดความพร้อมทางด้านคน เงิน วัสดุอุปกรณ์ ในการบริหารโดยเฉพาะขาดงบประมาณที่จะดำเนินการจึงทำให้งานต่าง ๆ ในศูนย์อำนวยการเลือกตั้งไม่สามารถเคลื่อนไหวได้ตามแผนปฏิบัติการ.

ฝ่ายปฏิบัติการรณรงค์ ฝ่ายปฏิบัติการรณรงค์นี้เป็นสายงานหลักขององค์กรศูนย์อำนวยการเลือกตั้งประกอบด้วยงานศูนย์ปฏิบัติการ งานยุทธศาสตร์เขตเรา งานยุทธศาสตร์เขตเขา และงานยุทธศาสตร์เขตเป็นกลาง ตามตัวแบบการจัดโครงสร้างองค์กรจะต้องมีเจ้าหน้าที่ในฝ่ายงานนี้ 5 ตำแหน่ง แต่ในเชิงการปฏิบัติ ผู้ปฏิบัติงานในสายงานนี้ประกอบด้วยคณะผู้วิจัย 3 คน และอาสาสมัครช่วยงานปราศรัย 3 คน การดำเนินการของฝ่ายปฏิบัติการรณรงค์นั้นได้ปรับยุทธวิธีในการดำเนินเคลื่อนไหว เนื่องจากการสำรวจฐานคะแนนนิยมพบว่า เขตเลือกตั้งนี้เป็นเขตเขา จึงได้จัดให้มีการเคลื่อนไหวรณรงค์โดยแบ่งออกเป็น 3 สาย แบ่งผู้สมัครรับผิดชอบคนละ 2 อำเภอ โดยประสานกับหัวคะแนนในแต่ละอำเภอที่ทางศูนย์ฯ เดิมได้จัดตั้งไว้ อีกทั้งขาดบุคลากรอาสาสมัครและหัวคะแนนที่จะช่วยในการปฏิบัติการเคลื่อนไหวในแต่ละเขต ทำให้งานฝ่ายปฏิบัติการรณรงค์นี้ไม่สอดคล้องกับแผนปฏิบัติการของงาน 3 เขตยุทธศาสตร์

จากการวิจัยปฏิบัติการในการนำเอาตัวแบบการจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้งลงไปปฏิบัติการครั้งนี้สะท้อนให้เห็นว่า การจัดองค์กรศูนย์อำนวยการเลือกตั้งครั้งนี้ ไม่บรรลุวัตถุประสงค์ขององค์กรเนื่องจากขาดปัจจัยความพร้อมทางด้านทรัพยากรการบริหาร คน เงิน วัสดุอุปกรณ์ ซึ่งมีข้อจำกัดมากโดยเฉพาะทางด้านงบประมาณในการดำเนินการขาดแคลนมาก จึงส่งผลต่อการจัดองค์กรศูนย์อำนวยการเลือกตั้งภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ ไม่สามารถที่จะดำเนินการได้ตามตัวแบบที่วางไว้

อีกทั้งสถานการณ์การแข่งขันในเขตเลือกตั้งนี้ อยู่ในเขตเขาหรือพรรคคู่แข่ง ฉะนั้นการต่อสู้แข่งขันในการเลือกตั้งครั้งนี้ ผู้สมัครรับเลือกตั้งที่ไม่มีความพร้อมทางด้านทรัพยากรการบริหารก็พบกับความพ่ายแพ้ ถึงแม้นว่าจะนำเอาตัวแบบการจัดองค์กรลงไปปฏิบัติการก็ตาม อีกทั้งพบว่าวัฒนธรรมทางการเมืองของคนชนบท เงินสามารถซื้อชัยชนะในการเลือกตั้งได้ ผู้สมัครที่ได้รับชัยชนะในการเลือกตั้งมักจะมีความพร้อมทางด้านทรัพยากรทางการเมือง ได้รับความช่วยเหลือจากพรรคการเมืองที่สังกัด มีอิทธิพลบารมี และมีงบประมาณจำนวนมากในการรณรงค์หาเสียง.

อย่างไรก็ตามการจัดองค์กรและการบริหารศูนย์อำนวยการเลือกตั้งภายใต้แนวคิด 3 เขตยุทธศาสตร์ เป็นการนำเอาหลักวิชาการการจัดการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งแบบสมัยใหม่มาใช้ในการจัดองค์กรศูนย์อำนวยการเลือกตั้ง ซึ่งเป็นสิ่งที่จำเป็นที่ผู้สมัครรับเลือกตั้ง พรรคการเมือง ควรจะนำมาใช้เพื่อช่วยให้มีทิศทางและแนวทางในการรณรงค์หาเสียงเลือกตั้งอย่างเป็นระบบ.