บทบาทของกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในการจัดการทรัพยากร : ศึกษาเฉพาะกรณีกระเช้าดอยสุเทพ จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

การศึกษาเรื่องบทบาทของกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมในการจัดการทรัพยากร : ศึกษาเฉพาะกรณีกระเช้าลอยฟ้าดอยสุเทพจังหวัดเชียงใหม่นี้ มุ่งที่จะทำความเข้าใจกับบทบาทประชาชนในการจัดการทรัพยากรภายในท้องถิ่น ซึ่งบทบาทนี้แสดงออกมาโดยการรวมตัวกันขึ้นเป็นกลุ่มการเมืองที่ไม่เป็นทางการ ซึ่งในที่นี้เรียกว่า กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ซึ่งกลุ่มนี้พยายามที่จะเข้ามามีส่วนร่วมในการผลักดันนโยบายในการจัดการทรัพยากรของรัฐให้เป็นประโยชน์กับกลุ่มของตนและท้องถิ่น โดยอาศัยกรอบคิดเกี่ยวกับการรวมตัวในลักษณะกลุ่มการเมืองที่ไม่เป็นทางการ ตลอดจนทฤษฎีเสริมอื่น ๆ เพื่อตีความและอธิบายปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้น โดยใช้วิธีการในเชิงประวัติศาสตร์ในการศึกษา ข้อมูลปรากฎการณ์ที่เกิดขึ้นที่ได้จากการศึกษาและเก็บรวบรวมข้อมูลในเชิงประวัติศาสตร์จากเอกสารต่าง ๆ นอกจากนี้ก็ยังได้มีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกในผู้ให้ข่าวสารสำคัญ การสัมภาษณ์แบบสอบถามกับชาวบ้านโดยทั่วไป.

ผลของการศึกษาพบว่าในกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมซึ่งเป็นกลุ่มที่เกิดขึ้นจากการรวมตัวของคนในท้องถิ่นที่ไม่พอใจต่อการพัฒนาทางการท่องเที่ยวที่ผ่านมาประกอบด้วยกลุ่มต่าง ๆ หลายกลุ่มซึ่งสามารถแบ่งตามแนวคิดในการเข้ามาร่วมกลุ่มเพื่อคัดค้านได้ 2 กลุ่มใหญ่ กลุ่มแรก คือกลุ่มที่มีปัญญาชนซึ่งก็คือนักวิชาการ นักศึกษาจากสถาบันการศึกษาต่าง ๆ ในเชียงใหม่ กลุ่มที่มีความสำคัญมากที่สุดก็คือชมรมเพื่อเชียงใหม่ที่เกิดจากการรวมตัวของนักวิชาการจากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่และผู้นำท้องถิ่นบางคนที่มีประสบการณ์ในการคัดค้านกระเช้าลอยฟ้าในปี 2518 ในชมรมเพื่อเชียงใหม่นี้มีโครงสร้างแบบกลุ่มการเมืองที่ไม่เป็นทางการ มีลักษณะการรวมตัวที่หลวม ๆ ไม่มีกฎเกณฑ์ที่กำหนดให้สมาชิกปฏิบัติอย่างเคร่งครัด การสรรหาสมาชิกมาจากความสัมพันธ์ส่วนตัวของแกนนำของชมรม บทบาทที่สำคัญของชมรมเพื่อเชียงใหม่ในกลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมก็คือเป็นการโต้ตอบข้อมูลที่เกี่ยวกับวิชาการและนิเวศวิทยา และเผยแพร่ข้อมูลให้กับประชาชนได้ตัดสินใจว่าต้องการโครงการกระเช้าลอยฟ้าหรือไม่

กลุ่มที่ 2 คือกลุ่มที่มีแนวคิดการจัดการทรัพยากรดอยสุเทพในเชิงวัฒนธรรมประกอบด้วยประชาชนในท้องถิ่นเชียงใหม่และพระสงฆ์ กลุ่มที่เป็นแกนนำก็คือพระสงฆ์ที่มีโครงสร้างกลุ่มเป็นทางการ กลุ่มนี้เข้าร่วมคัดค้านโครงการสร้างกระเช้าลอยฟ้านั้นเป็นการไม่คำนึงถึงความหมายทางด้านจิตใจของดอยสุเทพที่มีต่อประชาชนและพระสงฆ์ที่อยู่ในท้องถิ่น

ความสัมพันธ์ระหว่างกลุ่มต่าง ๆ นั้นมีพื้นฐานอยู่บนความสัมพันธ์ส่วนบุคคลระหว่างสมาชิกของกลุ่มย่อยต่าง ๆ ซึ่งมีการแลกเปลี่ยนความช่วยเหลือระหว่างกันและกันอยู่เสมอ แต่ละกลุ่มนั้นมีอิสระในการตัดสินใจเคลื่อนไหวคัดค้านของตนเอง แต่เมื่อร่วมมือกันเคลื่อนไหวแล้ว กลุ่มที่เป็นแกนนำก็คือกลุ่มชมรมเพื่อเชียงใหม่และกลุ่มพระสงฆ์ซึ่งเป็นกลุ่มที่เลือกยุทธวิธีในการเคลื่อนไหวกำหนดวันเวลา ชักชวนให้กลุ่มต่าง ๆ เข้าร่วมในการเคลื่อนไหวคัดค้านครั้งสำคัญต่าง ๆ.

ส่วนยุทธศาสตร์ที่กลุ่มใช้นั้นสามารถแบ่งตามจุดมุ่งหมายได้ 3 กลุ่ม คือ

1. ยุทธศาสตร์ต่อฝ่ายผู้เสนอโครงการ กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมพยายามกดดันฝ่ายผู้เสนอโครงการโดยกำหนดคัดค้านสิ่งที่ผู้เสนอโครงการเสนอว่าเป็นผลดีซึ่งจะได้จากการสร้างกระเช้าลอยฟ้าโดยมีการโต้ตอบกันทางด้านข้อมูลต่าง ๆ ทั้งในเรื่องผลกระทบต่อนิเวศวิทยาดอยสุเทพ และโดยผ่านกลุ่มพระสงฆ์ซึ่งมีเครือข่ายสัมพันธ์โยงใยไปถึงประชาชนในอำเภอต่าง ๆ ของเชียงใหม่ ทำให้ได้พลังของประชาชนเข้ามาร่วมคัดค้าน ทำให้ฝ่ายผู้เสนอโครงการนั้นไม่กล้าที่จะลงมือสร้างเนื่องจากอาจจะเกิดเหตุการณ์รุนแรงขึ้นดังเช่นที่เกิดขึ้นที่ภูเก็ต

2. ยุทธศาสตร์ต่อประชาชน กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมพยายามแสดงให้เห็นว่าเป็นกลุ่มที่เป็นตัวแทนของประชาชนในเชียงใหม่โดยมีการรื้อฟื้นวัฒนธรรมเดิมขึ้นมาเพื่อสร้างจิตสำนึกในการอนุรักษ์ดอยสุเทพให้เกิดขึ้นกับประชาชนเชียงใหม่

3. ยุทธศาสตร์ต่อรัฐ กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมได้พยายามเข้าไปติดต่อกับกลุ่มผนึกอำนาจในรัฐโดยอาศัยความสัมพันธ์เป็นส่วนตัวเพื่อให้เกิดพลังต่อรองกับรัฐ ทำให้รัฐหันมาสนองความต้องการของกลุ่มท้องถิ่นด้วย.

ยุทธศาสตร์ทั้งหลายที่กลุ่มอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมนำมาใช้นั้นสะท้อนถึงความพยายามของคนในท้องถิ่นที่พยายามสร้างอำนาจต่อรองเพื่อจะเข้ามามีบทบาทในการตัดสินใจเกี่ยวกับการจัดการทรัพยากรในท้องถิ่นของตน โดยมีพื้นฐานของการเคลื่อนไหวอยู่ที่เครือข่ายความสัมพันธ์ส่วนบุคคลทั้งในการรวมกลุ่มเคลื่อนไหวคัดค้าน ซึ่งในที่สุดความพยายามของกลุ่มก็ประสบความสำเร็จทำให้ฝ่ายผู้เสนอโครงการกระเช้าลอยฟ้าประกาศระงับโครงการนี้ไป.