โครงสร้างอำนาจของชุมชน : ศึกษากรณีชุมชนชาวอโศก

Abstract

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะศึกษาโครงสร้างการปกครองในชุมชนชาวอโศก ซึ่งก่อกำเนิดมาจากกลุ่มผู้เลื่อมใสศรัทธาในแนวการสอนพระธรรมวินัยในพระพุทธศาสนาของพระโพธิรักษ์ แห่งสำนักสันติอโศก จนกระทั่งมีการรวมตัวกันจัดตั้งชุมชนที่มีลักษณะเฉพาะ มีการปกครองโดยใช้พระธรรมเป็นเครื่องยึดเหนี่ยว มีการประพฤติปฏิบัติที่ "ทวนกระแส" ค่านิยมโลก เน้นความมัธยัสถ์ ขยัน เสียสละ ไม่สะสม มุ่งสร้างสรรสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อสังคม ฯลฯ โดยทำการศึกษาตามรูปแบบโครงสร้างอำนาจของชุมชนแบบสังคมมวลชน หรือ Popular Rule Model ซึ่งเน้นเรื่องการอยู่ร่วมกันในชุมชนที่ยึดโยงกันด้วยวัฒนธรรม ประเพณีที่ดีงาม มีความเท่าเทียมกัน มีความเป็นอยู่ที่เรียบง่าย กลมกลืนกับธรรมชาติ มีสำนึกของการเป็นเจ้าของชุมชนและเห็นความสำคัญของการเข้าร่วมในกิจกรรมของชุมชน ยอมรับมติเสียงส่วนใหญ่และมีการกระจายอำนาจออกจากส่วนกลาง ฯลฯ.

จากการศึกษาทั้งกิจกรรมต่าง ๆ ที่ประกอบขึ้นเป็นสังคมอโศก กฎระเบียบ วัฒนธรรม ประเพณี รวมทั้งได้ทำการออกแบบสอบถามสมาชิกชาวอโศกกว่า 400 ราย ผลปรากฏดังนี้

1. การปกครองในสังคมอโศกแยกเป็น 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายสงฆ์ และฝ่ายฆราวาส มีการจัดโครงสร้างภายในสังคมอย่างเป็นระบบและสอดประสานกัน ทั้งฝ่ายศาสนา ฝ่ายการปกครอง ฝ่ายการพาณิชย์ ฝ่ายการศึกษา และฝ่ายนันทนาการ.

2. สมาชิกชาวอโศกมีลักษณะสังคมมวลชนสูง โดยเฉลี่ยแล้วประมาณ ร้อยละ 88.5 ของผู้ตอบแบบสอบถามได้คะแนนอยู่ในระดับสูง.

3. ในการจำแนกชาวอโศกตามความแตกต่างของเพศ อายุ สถานภาพสมรส ระดับการศึกษา อาชีพ ภูมิลำเนา รายได้ ที่พักอาศัย ระยะเวลาที่มาปฏิบัติธรรม และจำนวนสมาชิกที่ร่วมปฏิบัติธรรมว่ามีความสัมพันธ์กับการมีลักษณะสังคมมวลชนต่างกันหรือไม่ และจากการศึกษาพบว่า มีความแตกต่างในบางกลุ่มและในประเด็นย่อยเท่านั้น คือ

3.1 ลักษณะการไม่จำกัดตนเอง พบว่าชาวอโศกที่มีภูมิลำเนาจาก กทม. มีความจำกัดตนเองมากกว่าชาวอโศกที่มาจากภูมิลำเนาอื่น ๆ.

3.2 ลักษณะการใช้ชีวิตเรียบง่าย พบว่ามีอยู่ในกลุ่มการศึกษาระดับปริญญาตรีมากกว่ากลุ่มการศึกษาอื่น ๆ3.3 กลุ่มมีการยอมรับในเรื่องการกระจายอำนาจ พบว่ากลุ่มที่มีการศึกษาระดับประถมศึกษาและกลุ่มผู้มีรายได้ระหว่าง 3,001-6,000 บาท มีการกระจายอำนาจต่ำสุด

- กลุ่มเกษตรกรและรับจ้างมีความเป็นเจ้าของชุมชน (อโศก) น้อยที่สุด

- กลุ่มที่ปฏิบัติธรรมมาเป็นเวลาต่ำกว่า 5 ปี มีสำนึกของการเข้าร่วมกิจกรรมของชุมชนน้อยที่สุด

นอกจากนั้นชาวอโศกจะมีความคล้ายคลึงกันแทบทุกประการ.