แนวทางในการหารูปแบบขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในประเทศไทย : ศึกษากรณีการมีส่วนร่วมของสภาองค์กรชุมชนในการบริหารกิจการท้องถิ่น

Abstract

การกระจายอานาจการปกครอง คือ การปกครองตนเองของประชาชนในท้องถิ่นนั้นๆ ซึ่งมีสิทธิตามกฎหมายในการเข้าไปมีส่วนร่วมในการบริหารกิจการท้องถิ่นในพื้นที่ของตนเองสามารถกาหนดทิศทางและดูแลแก้ไขปัญหาของตนเองได้ เพราะฉะนั้นในการจัดตั้งการกาหนดโครงสร้างและอานาจหน้าที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือการมีส่วนร่วมของประชาชนในการบริหารกิจการท้องถิ่น จึงต้องคานึงถึงบริบทของสังคมเป็นสาคัญ อาทิ สภาพแวดล้อม วัฒนธรรม และประชาชนทั้งในฐานะปัจเจกชนและชุมชน วิทยานิพนธ์นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพความเป็นมา การจัดตั้ง โครงสร้าง อานาจหน้าที่ และการมีส่วนร่วมของประชาชนในการปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบทั่วไป ตลอดจนศึกษาถึงสภาพความเป็นมา การจัดตั้ง และภารกิจของสภาองค์กรชุมชน โดยศึกษาเปรียบเทียบกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของประชาชนในองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในต่างประเทศ เพื่อนามาวิเคราะห์แนวทางในการหารูปแบบขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในประเทศไทย โดยมุ่งเน้นศึกษาการมีส่วนร่วมของสภาองค์กรชุมชนในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เพื่อให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นหน่วยการปกครองที่เป็นพื้นฐานของการปกครองในระบอบประชาธิปไตยและเหมาะสมกับบริบทของสังคมไทยมากที่สุด จากการศึกษาพบว่า โครงสร้างการบริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นทั้งองค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล และองค์การบริหารส่วนตาบล ให้ความสาคัญกับตัวแทนที่มาจากการเลือกตั้งเท่านั้น จึงทาให้ชุมชนซึ่งมีบทบาทในการพัฒนาอยู่ในพื้นที่ไม่อาจมีส่วนร่วมในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในทางโครงสร้างได้ ส่งผลให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมิได้สะท้อนตัวแทนของภาคส่วนต่างๆ ที่มีอยู่ในพื้นที่อย่างครบถ้วน และนาไปสู่การบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่สามารถตอบสนองความต้องการของประชาชนในพื้นที่ได้อย่างชัดเจน นอกจากนี้ยังพบว่า กฎหมายได้กาหนดวิธีการมีส่วนร่วมในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นในลักษณะ การใช้สิทธิของปัจเจกบุคคล แต่เมื่อพิจารณาข้อเท็จจริงในพื้นที่กลับพบว่าเป็นลักษณะการมีส่วนร่วม ในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นผ่านการใช้สิทธิชุมชนเป็นสาคัญ อย่างไรก็ตาม เมื่อพิจารณาพระราชบัญญัติสภาองค์กรชุมชน พ.ศ. 2551 ซึ่งมีเจตนารมณ์ให้สภาองค์กรชุมชน ช่วยหนุนเสริมการพัฒนาท้องถิ่น พบว่าภารกิจของสภาองค์กรชุมชนกลับไม่มีสภาพบังคับให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนาไปปฏิบัติ ดังนั้น เพื่อแก้ไขข้อจากัดดังกล่าวจึงขอเสนอแนวทางแก้ปัญหาเป็น 2 ประการ คือ (1) แนวทางในการหารูปแบบขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ให้มีการปฏิรูปโครงสร้างบริหารองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยอาจกระทาได้ 2 กรณี คือ กรณีที่มีสภาพลเมืองอยู่ในโครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และกรณีที่ฝ่ายบริหารขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นมีคณะกรรมการ เพื่อให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นองค์กรปกครองของประชาชนอย่างแท้จริง สามารถเป็นตัวแทนของภาคส่วนต่างๆ ที่มีอยู่ในพื้นที่ได้อย่างครบถ้วน และเพื่อให้สภาองค์กรชุมชนมีส่วนร่วมในการบริหารผ่านทางโครงสร้างขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นได้ (2) วิธีการในการมีส่วนร่วมของสภาองค์กรชุมชนในการบริหารกิจการขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยการให้สภาองค์กรชุมชนมีส่วนร่วมอย่างถาวรในฐานะผู้แทนประชาคมท้องถิ่นในการจัดทาแผนพัฒนาท้องถิ่น เพื่อให้ภารกิจของสภาองค์กรชุมชนสามารถบรรลุเป้าหมาย และมีสภาพบังคับให้องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นนาไปปฏิบัติผ่านทางแผนพัฒนาท้องถิ่นดังกล่าว