การสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน: ชุมชนท่าพรุ-อ่าวท่าเลน จังหวัดกระบี่

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน 2) วิเคราะห์กระบวนการสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนและ 3) ศึกษาผลของการสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน:ชุมชนท่าพรุ - อ่าวท่าเลน จังหวัดกระบี่ ผู้วิจัยได้ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research Method) 3 วิธีการ การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) การสนทนากลุ่ม (Focus Group) และการสังเกตการณ์ (Observation) โดยมีกลุ่มเป้าหมายในการวิจัยครั้งนี้ จำนวน 44 คน ประกอบด้วย กลุ่มผู้นำชุมชน ประชาชนในชุมชนและประชาชนภายนอกชุมชน (กลุ่มนักท่องเที่ยว)

ผลการศึกษาพบว่า

1. การบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชุมชนแบ่งออกเป็น 2 ช่วงคือ 1) ช่วงแก้ไขวิกฤติทรัพยากรธรรมชาติ ชุมชนใช้กลยุทธ์ 4 ขั้นตอนคือ (1) ให้ความรู้กับประชาชนในประเด็นที่เกี่ยวข้องกับปัญหาทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน (2) จัดตั้งกลุ่มเพื่อการจัดการทรัพยากรธรรมชาติจากความต้องการของประชาชน (3) ออกกฎหมายควบคุม โดยผ่านข้อบัญญัติท้องถิ่นขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (4) มีการจัดตั้งหน่วยงานขึ้นรับผิดชอบ 2) ช่วงทรัพยากรธรรมชาติอุดมสมบูรณ์ ชุมชนใช้แนวคิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนและรูปแบบการจัดการการท่องเที่ยวเชิงนิเวศในการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนควบคู่กับการสร้างรายได้ให้กับประชาชนในชุมชน

2. กระบวนการสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนพบว่า ชุมชนให้ความสำคัญในทุกองค์ประกอบในการสื่อสารได้แก่ (1) ผู้ส่งสาร คือ ผู้นำชุมชน และกลุ่มแกนนำชุมชนเป็นผู้ส่งสารหลัก (2) เนื้อหาสาร เกี่ยวข้องกับสถานการณ์ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติของชุมชน (3) สื่อ/ช่องทาง เน้นการประชุมทั้งแบบเป็นทางการ (การประชุมประชาคมระดับหมู่บ้าน/ตำบล) การประชุมแบบไม่เป็นทางการ (สภากาแฟ) โดยใช้สื่อบุคคลร่วมด้วยเพื่อโน้มน้าวให้เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (4) ผู้รับสาร ได้แก่ประชาชนในชุมชน โดยคำนึงถึงทักษะ ทัศนคติและระดับความรู้ประชาชนเป็นหลัก ทั้งนี้ลักษณะสื่อสารแบบมีส่วนร่วมของชุมชนแบ่งออกเป็น 3 ระดับคือ (1) การมีส่วนร่วมในฐานะผู้รับสาร ได้แก่ การให้ข้อมูลข่าวสารของผู้นำชุมชน (Inform) (2) การมีส่วนร่วมในฐานะผู้ส่งสาร ได้แก่ การรับฟังความคิดเห็นของผู้นำชุมชน (Consult) และการเกี่ยวข้อง (Involve) ในการแสดงความคิดเห็นของประชาชน (3) การมีส่วนร่วมในฐานะผู้วางแผน ได้แก่ การให้ความร่วมมือ (Collaboration) และ การเสริมอำนาจแก่ประชาชน (Empower)

3. ผลของการสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมของชุมชนแบ่งออกเป็น 2 มุมมอง (1) มุมมองจากประชาชนภายในชุมชน คือ ประชาชนในชุมชนเกิดการมีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและการจัดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนของชุมชน (2) มุมมองจากประชาชนภายนอกชุมชน (นักท่องเที่ยว) คือ ชุมชนประสบความสำเร็จในการสื่อสารการท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวเกิดการรับรู้เนื้อหาสารของชุมชนและเข้าร่วมกิจกรรมการท่องเที่ยวเชิงนิเวศของชุมชนอย่างต่อเนื่อง จนประความสำเร็จด้านการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนครอบคลุม 3 มิติ คือ 1) เกิดจิตสำนึกในการอนุรักษ์ทรัพยากรการท่องเที่ยว 2) เกิดการมีส่วนร่วมในการรับผลประโยชน์ของชุมชน และ 3) เกิดความพึงพอใจของกลุ่มนักท่องเที่ยว

กล่าวโดยสรุปได้ว่าการสื่อสารเพื่อสร้างการมีส่วนร่วมในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติของชุมชนสู่การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน:ชุมชนท่าพรุ - อ่าวท่าเลน จังหวัดกระบี่ ประสบความสำเร็จได้จากการเลือกใช้กลยุทธ์การบริหารจัดการและกลยุทธ์การสื่อสารที่มีความสอดคล้องกับสถานการณ์ปัญหาและบริบทชุมชนเป็นสำคัญ ก่อให้เกิดความยั่งยืนด้านการท่องเที่ยวของชุมชนสืบไป

The objectives of this research are to 1) study community natural resource management toward sustainable tourism, 2) analyze the communication processes to create community participation in natural resource management toward sustainable tourism, and 3) examine the consequence of communication to create participation in community natural resource management toward sustainable tourism: ThaPhru – Ao ThaLane Community, Krabi. This study, as qualitative research, has collected information via three methods, in-depth interview, focus group, and observation among 44 inspected samples in various groups of people, including community leaders, local villagers, and non-local people (tourists).

The study result indicates that:

1. The natural resource management of this community towards sustainable tourism could be separated into two phases. 1) During natural resource crisis, there were four steps of executive management processes (1) educating people on issues related to natural resource problems in the community, (2) establishing a group for the natural resource management from the needs of the people, (3) enacting local ordinance of the local government to protect the community natural resource, (4) the establishment of a responsible agency. 2) During the abundance of the natural resource, the community used sustainable tourism concepts and ecotourism management styles to conserve the natural resources of the community along with generating income for the people in the community.

2. For the communication process to create community participation, the community attached importance to every element of communication. Namely, 1) “senders” are a community leader and community principals as the primary senders, 2) “messages” are related to the situation of the natural resource problems of the community, 3) “media / channel” emphasizes both formal meetings (Village / District Community Meetings) and informal meetings (Coffee Forums), 4) Recipients include people in the community—their skills, attitudes and the level of knowledge were especially taken into account. In this regard, the community participation was divided into three levels, (1) participation as recipient role was the provision of information to community leaders, (2) participation as messenger role included listening to the opinions of people and involving in people discussions, (3) participation as planners was collaborations and the empowerment of people.

3. The consequence of communication to create participation in community natural resource management toward sustainable tourism is divided into 2 views, (1) the view from the people within the community is that the people in the community were involved in solving community natural resource issues and sustainable tourism management, (2) the view from outside the community (tourists) is the community success in tourism communications—tourists have been aware of the community informative substance, continuously participated in ecotourism activities of the community, eventually achieved sustainable tourism covering three dimensions, 1) being conscious of tourism resource conservation, 2) participation in the community benefits, 3) being satisfied among tourists.

In conclusion, the communication to create participation in the community natural resource management toward sustainable tourism: ThaPhru – Ao ThaLane Community, Krabi has been achieved through the use of management strategies and communication strategies consistent with issues and community context, consequently causing tourism sustainability ever.