ความไม่เสมอภาคในการบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตตามร่างพระราชบัญญัติ การจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. ....

Abstract

ร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... ได้รับการยกร่างขึ้นเพื่อรับรองความเสมอภาคกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงให้แก่ครอบครัวของของคนข้ามเพศในรูปแบบของการบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิต แต่อย่างไรก็ตามร่างพระราชบัญญัติดังกล่าวยังมีข้อบกพร่องบางประการที่อาจก่อให้เกิดความไม่เสมอภาคขึ้นได้ เป็นเหตุให้ต้องมีการศึกษาถึงความเป็นมาและแนวคิดของร่างพระราชบัญญัติดังกล่าว เพื่อทราบถึงผลกระทบต่อครอบครัวของคนข้ามเพศในประเด็นความเสมอภาคกับสิทธิหนำที่อันครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงได้รับตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ ตลอดจนเปรียบเทียบข้อดีข้อเสียของร่างพระราชบัญญัติดังกล่าวกับแนวคิดในการบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตตามกฎหมายของต่างประเทศ โดยศึกษาผ่านวิธีการวิจัยเอกสารทั้งในส่วนของต่างประเทศและประเทศไทยที่เกี่ยวข้องกับหลักความเสมอภาค หลักการคุ้มครองสิทธิในครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงและครอบครัวของคนข้ามเพศ ประกอบกับการสัมภาษณ์บุคคลที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการยกร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. ....

ผลการศึกษาพบว่าในบางบริบทครอบครัวของคนข้ามเพศประกอบด้วยสาระส้าคัญไม่มีความแตกต่างกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิง เป็นเหตุให้ครอบครัวของคนข้ามเพศที่จะบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตตามร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... ได้รับการคุ้มครองสิทธิในครอบครัวไม่เสมอภาคกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงที่ได้จดทะเบียนสมรสตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ กล่าวคือ 1) เมื่อพิจารณาถึงความสามารถในการตอบสนองภาระหนำที่ของสถาบันครอบครัวในการผลิตสมาชิกใหม่ให้แก่สังคมซึ่งสังคมไทยคาดหมายว่าเป็นหนำที่ของสถาบันครอบครัวโดยเฉพาะแล้วปรากฏว่าครอบครัวของคนข้ามเพศที่ประกอบด้วยเพศหญิงทั้งสองฝ่ายมีความสามารถตอบสนองภาระหนำที่ดังกล่าวได้อย่างไม่แตกต่างจากครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงโดยอาศัยเทคโนโลยีทางการแพทย์ซึ่งในปัจจุบันนอกจากเทคโนโลยีการผสมเทียมแล้วความก้าวหนำทางการแพทย์ยังมีแนวโน้มที่จะสามารถสังเคราะห์เซลล์อสุจิจากเซลล์ต้นก้าเนิดของมนุษย์เพศหญิงได้ อันอาจเป็นผลให้ครอบครัวของคนข้ามเพศที่ประกอบด้วยเพศหญิงทั้งสองฝ่ายสามารถให้ก้าเนิดบุตรที่สืบสายโลหิตจาก ทั้งสองฝ่ายได้ แต่ปรากฏว่าร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... กลับไม่มีบทบัญญัติเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างบิดามารดากับบุตรไว้โดยเฉพาะอันอาจเป็นเหตุเกิด ความไม่เสมอภาคกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิง 2) เมื่อพิจารณาถึงความสามารถในการตอบสนองภาระหนำที่ในการให้การอุปการะเลี ยงดูและช่วยเหลือซึ่งกันและกันแล้วพบว่า ครอบครัวของคนข้ามเพศไม่ว่าจะประกอบด้วยเพศใดก็ตามต่างก็มีความสามารถในการให้การอุปการะช่วยเหลือซึ่งกันและกันได้อย่างไม่แตกต่างจากครอบครัวของคู่สมรสชายหญิง แต่ผลจากบทบัญญัติในร่างพระราชบัญญัติการบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิต พ.ศ. .... ที่กำหนดให้บุคคลซึ่งประสงค์จะบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตต้องมีอายุตั้งแต่ยี่สิบปีบริบูรณ์ขึ้นไป แตกต่างจากเงื่อนไขในการสมรสตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ที่กำหนดให้ชายและหญิงสามารถสมรสกันได้เมื่อมีอายุสิบเจ็ดปีบริบูรณ์หรือศาลอนุญาตให้สมรสได้ก่อนนั้นเมื่อมีเหตุอันสมควร อันอาจเป็นเหตุเกิดความไม่เสมอภาคในการเข้าถึงการรับรองและคุ้มครองสิทธิในครอบครัวของคนข้ามเพศ

ความไม่เสมอภาคในสิทธิครอบครัวของคนข้ามเพศกับคู่สมรสชายหญิงอันเป็นผลจากการบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตตามร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... เป็นเหตุให้มีความจ้าเป็นต้องแก้ไขเพิ่มเติมร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... ในสามประเด็น กล่าวคือ 1)เพื่อให้ครอบครัวของคนข้ามเพศที่ประกอบด้วยเพศหญิงทั้งสองฝ่ายสามารถมีสิทธิหนำที่ระหว่างบิดามารดากับบุตรได้อย่างเสมอภาคกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิงตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ จ้าเป็นที่จะต้องมีการบัญญัติเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างบิดามารดากับบุตร ไว้โดยเฉพาะเจาะจงในร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... โดยนำบทบัญญัติว่าด้วยความสัมพันธ์ระหว่างบิดามารดากับบุตรในบรรพห้าแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์มาอนุโลมใช้กับหญิงซึ่งเป็นคู่ชีวิตฝ่ายหนึ่งกับบุตรที่เกิดจากหญิงที่เป็นคู่ชีวิตอีกฝ่าย 2) เพื่อให้ครอบครัวของคนข้ามเพศสามารถเข้าถึงการรับรองและคุ้มครองสิทธิในครอบครัวของตนได้อย่างเสมอภาคกับครอบครัวของคู่สมรสชายหญิง มีความจ้าเป็นต้องเปลี่ยนแปลงเงื่อนไขด้านอายุของบุคคลในการบันทึกทางทะเบียนคู่ชีวิตตามร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนคู่ชีวิต พ.ศ. .... ให้บุคคลสามารถบันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตได้เมื่อมีอายุสิบเจ็ดปีบริบูรณ์ขึ้นไปเว้นแต่ศาลอนุญาตให้บันทึกทางทะเบียนเป็นคู่ชีวิตก่อนนั้นเมื่อมีเหตุอันสมควร และกำหนดให้นำบทบัญญัติเกี่ยวกับการให้ความยินยอมแก่ผู้เยาว์ในการสมรสมาใช้บังคับแก่การบันทึกทางทะเบียนคู่ชีวิตของผู้เยาว์ด้วยโดยอนุโลม 3) เพื่อป้องกันไม่ให้ร่างพระราชบัญญัติการจดทะเบียนเป็นคู่ชีวิต พ.ศ. .... เกิดปัญหาในการบังคับใช้ ควรแก้ไขกฎหมายที่ให้สิทธิหนำที่แก่คู่สมรสให้ครอบคลุมถึงคู่ชีวิตตามร่างพระราชบัญญัติดังกล่าว แทนการนำบทบัญญัติแห่งกฎหมายที่ให้สิทธิแก่คู่สมรสมาใช้บังคับแก่คู่ชีวิตโดยอนุโลม