ผลกระทบจากปรากฏการณ์ El Nino-Southern Oscillation (ENSO) ต่อปริมาณผลผลิตพืชอาหารในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย

Abstract

ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยเป็นภูมิภาคที่มีพื้นที่เพาะปลูกมากที่สุดในประเทศไทย และมักประสบปัญหาภัยแล้งทำให้เกิดความเสียหายต่อปริมาณผลผลิตเมื่อทำการเก็บเกี่ยว โดยการศึกษาในครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อแสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ENSO กับผลผลิตพืชอาหารของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และเพื่อระบุสาเหตุที่ทำให้เกิดผลกระทบต่อผลผลิตของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยวิธีการศึกษาใช้ข้อมูลทุติยภูมิ ได้แก่ ข้อมูลดัชนีการเกิดปรากฏการณ์ ENSO (Oceanic Nino Index) ข้อมูลอุตุนิยมวิทยา ข้อมูลผลผลิตอ้อยในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือในช่วงระยะเวลา 20 ปี ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2539 - 2558 และทำการวิเคราะห์ข้อมูลแบบแบ่งช่วงตามฤดูกาล ซึ่งผลการศึกษาในส่วนแรกพบว่าผลกระทบที่มากที่สุดจากปรากฏการณ์ ENSO ส่วนใหญ่เกิดขึ้นในช่วงเดือนกุมภาพันธ์ ถึง เดือนเมษายน และรองลงมาคือ ช่วงเดือนพฤษภาคม ถึง เดือนกรกฎาคม และเดือนสิงหาคม ถึง เดือนตุลาคม โดยพบว่าดัชนี ONI มีความสัมพันธ์เชิงลบกับปริมาณน้ำฝนและความชื้นสัมพัทธ์ และมีความสัมพันธ์เชิงบวกกับอัตราการระเหยและอุณหภูมิ นอกจากนี้ยังพบว่าดัชนี ONI แทบไม่มีผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงความเร็วลม สำหรับผลการศึกษาในส่วนที่สองพบว่าผลผลิตพืชอาหารของภาคตะวันออกเฉียงเหนือไม่มีความสัมพันธ์โดยตรงกับดัชนี ONI แต่มีความสัมพันธ์กับตัวแปรอุตุนิยมวิทยาเช่น ความชื้นสัมพัทธ์ และอุณหภูมิ โดยเฉพาะในปีที่ El Niño / La Niña ซึ่งพบว่าปริมาณผลผลิตพืชอาหาร(ข้าว ข้าวโพด และอ้อย) มีแนวโน้มที่จะลดลงในปีที่เกิดปรากฏการณ์ Elniño (ONI ≥ 0.5) และเพิ่มขึ้นในปีที่เกิดปรากฏการณ์ La Niña (ONI ≤-0.5) ซึ่งพืชอาหารเหล่านี้ส่วนใหญ่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงทางอุตุนิยมวิทยาในช่วงเดือนสิงหาคม ถึง เดือนตุลาคม ในขณะที่ปริมาณผลผลิตมันสำปะหลัง พบว่ามีความสัมพันธ์กับตัวแปรทางอุตุนิยมวิทยาคือ ความชื้นสัมพัทธ์ และอุณหภูมิ ในช่วงเดือนพฤษภาคม ถึง เดือนมิถุนายน โดยมีแนวโน้มของปริมาณผลผลิตเพิ่มขึ้นในปีที่เกิดปรากฏการณ์ Elniño (ONI ≥ 0.5) และลดลงในปีที่เกิดปรากฏการณ์ La Niña (ONI ≤-0.5) ในท้ายที่สุดนี้เนื่องจากการชลประทานของพื้นที่เพาะปลูกบางส่วนทำให้การผลิตข้าวในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีความอ่อนไหวต่อสภาพอากาศน้อยลง ในขณะที่พื้นที่เพาะปลูกในพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่ไม่มีระบบการชลประทานซึ่งเป็นพื้นที่ส่วนใหญ่นั้น ปริมาณผลผลิตพืชอาหารยังคงมีความอ่อนไหวต่อสภาพอากาศมากกว่าพื้นที่เพาะปลูกในเขตชลประทาน

The Northeastern region of Thailand has been the largest cultivation area and often experiences drought is causing damage to the amount of harvested produce. This study aims to demonstrate the relationships between ENSO and crops yield of the Northeast in order to identify the reason that ENSO effect on Northeast crops yield. Using 20-year ENSO phenomenon Index (Oceanic Nino Index), meteorology parameters information, and crops yield production such as rice, corn, cassava and sugarcane in the Northeast form 1996 – 2015 and analyze their relationship according to the planting season. First, the largest effects of ENSO mostly occur from February to April and Followed by May to July and August to October. The results show that the ONI index has negative correlation with rainfall and relative humidity and positive correlation with evaporation rate and temperature. Also found that the ONI index has almost no effect on wind speed. Second, the result shows that Northeast crops yield does not have a direct correlation with the ONI index, but it is related to a meteorological parameter such as relative humidity and temperature, especially in the year which El Niño / La Niña. the Northeast region’s crops yield (rice, corn and sugarcane) is likely to decrease in the year of El Niño (ONI ≥ 0.5) and increasing in the year of La Niña event (ONI ≤-0.5). These food crops are mainly affected by the meteorological variation during August to October period. Whereas, cassava production is related to a meteorological parameter such as relative humidity and temperature from May to June period. The cassava production is likely to increase in the year of El Niño and decreasing in the year of La Niña event. Finally, due to the irrigation share of some cultivated land, the Northeast region’s rice production is less climate sensitive. Whereas main of cultivated land does not irrigation share render to crops production in the Northeast is more climate sensitive.