ภูมิปัญญาข้าวกับความมั่นคงทางอาหารในประเทศไทย

Abstract

การศึกษานี้เพื่อ 1) ศึกษาภูมิปัญญาในการทํานาของชุมชนบ้านข้าวงาม อําเภอบางไทร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และรวบรวมเป็นองค์ความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาข้าว 2) ศึกษาผลของภูมิปัญญาข้าวในท้องถิ่นต่อความมั่นคงทางอาหารของชุมชนบ้านข้าวงาม อําเภอบางไทร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา และ 3) ศึกษาปัญหา อุปสรรค และข้อเสนอแนะ จากการใช้ภูมิปัญญาข้าวใน ท้องถิ่ นต่อความมันคงทางอาหาร โดยใช้วิธีสัมภาษณ์แบบเจาะลึกเจาะจงกลุ่มผู้ให้ข้อมูลที่สําคัญ 15 คน เป็นผู้นําชุมชน สมาชิกในชุมชนที่ประกอบอาชีพและ/หรือมีความรู้ความเชี่ยวชาญในการทํานา ผลการศึกษาพบว่า 1) ชุมชนปลูกข้าวเจ้าเป็นหลัก เพราะลักษณะพื้นที่เป็นดินเหนียว ทํานาปี ละ 2รอบ คือ เดือนพฤศจิกายน -กุมภาพันธ์ และเดือนเมษายน -กรกฎาคม มีพิธีกรรมที่สําคัญมากสุด คือ รับขวัญ แม่โพสพ กระบวนการเรียนรู้เกิดจากการสังเกตจากคนรุ่นก่อนและผู้มี ประสบการณ์ ใช้วิธีให้ร่วมลงมือปฏิบัติไปด้วยกันเป็นการถ่ายทอดภูมิปัญญา 2) ความมั่นคงทางอาหารในทัศนะของชุมชน คือ ผลผลิตข้าวมีคุณภาพ การดํารงอยู่ของอาชีพ และผลผลิตมีปริมาณ สูง 3) ปัญหา อุปสรรคที่พบบ่อย คือ โรค สัตว์รบกวน ภัยแล้ง นํ้าท่วม ราคาตกตํ่า และขาดความรู้ ข้อเสนอสําคัญคือ ควรมีการถ่ายทอดความรู้ เทคนิควิธีการ และเทคโนโลยีใหม่แก่ชาวนาเสมอ อาจเป็นการจัดตั้ งศูนย์การเรียนรู้ชุมชน รวมทั้งกระตุ้นให้คนรุ่นหลังเห็นความสําคัญของอาชีพทํานา นอกจากนี้ต้องกำหนดนโยบายที่เกี่ยวกับราคาข้าวให้เหมาะสม กระนั้นชาวนาควรหาอาชีพ เสริมเพื่อรองรับปัญหารายได้ที่ไม่แน่นอน และควรพัฒนาข้าวเป็นผลิตภัณฑที่มีมูลค่าทางการตลาด สูงขึ้น