สื่อปฏิบัติการสมมติ รูปแบบการสื่อสารเพื่อการเสริมสร้างพลังอาสาสมัครผู้ดูแลเด็กในบริบทของการอบรมเชิงปฏิบัติการ

Abstract

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา "สื่อปฏิบัติการสมมติ" รูปแบบการสื่อสารเพื่อการ เสริมสร้างพลังของอาสาสมัครผู้ดูแลเด็ก ในบริบทของการอบรมเชิงปฏิบัติการ และผลลัพย์ที่ เกิดขึ้น โดยใช้แนวทางวิถีวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการวิเคราะห์ชัอมูลเชิงคุณภาพ ในกิจกรรมการ อบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนาบุคลากรศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน สังกัดกรุงเทพมหานคร จัดขึ้น วันที่ 3 สิงหาคม - 17 กันยายน พ.ศ. 2552 ทั้งนี้ เพื่อทำการศึกษาวิจัย 2 ขั้นตอน คือ 1 การวิจัยเชิงเอกสาร และ 2) การสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลสำคัญจากศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน 3 แห่ง ได้แก่ ศูนย์อบรมเด็กก่อนเกณฑ์ในวัดบำเพ็ญเหนือ ศูนย์อบรมเด็กก่อนเกณฑ์ในวัดศรีบุญเรืองและศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนธรรมานุรักษ์ ผลการวิจัยพบว่า "สื่อปฏิบัติการสมมติ" ประกอบล้วย ลักษณะองค์ประกอบ 5 ประการ ได้แก่ 1) สภาวะอิสระทางร่างกายและจิตใจ 2) การกระตุ้นประสาทสัมผัสทั้งห้า 3) การใช้ทักษะการเคลื่อนไหว และการใช้เสียง 4) การกระตุ้นความคิดสร้างสรรค์ และ 5) การสื่อสารความหมาย เชิงสัญญะ ซึ่งองค์ประกอบทั้งหมดสะท้อนอยู่ในการใช้กิจกรรมตำราในรูปแบบการสื่อสารของ วิทยากรได้แก่ เกม ดนตรี ลีลาประกอบเพลง การใช้จินตนาการ การเคลื่อนไหว การเล่น การเต้นอิสระ บทบาทสมมติ การเล่าเรื่องสร้างสรรค์ และการใช้แบบฝึกทักษะทางการแสดง ทั้งนี้ เพื่อกระตุ้นการแสดงออกทางร่างกาย เสียง ภาษา อารมณ์ และความคิดสร้างสรรค์อย่างอิสระ ขอ อาสาสมัครผู้ดูแลเด็ก นอกจากนั้นผลการวิจัยพบว่า มีลำดับขั้นตอนการใช้รูปแบบการสื่อสารของ "สื่อปฏิบัติการสมมติ" ในการอบรมเชิงปฏิบัติการปี พ.ศ. 2552 รวมทั้งหมด 4 ลำดับขั้นตอน ได้แก่ 1) ผ่อนคลาย ไร้กลัว 2) ตัวตน สร้างสรรค์ 3 สัมพันธ์ เรียนรู้ และ 4) พื้นฟู บูรณาการ ขั้นตอนดังกล่าวให้ผลลัพธ์การเปลี่ยนแปลงของอาสาสมัครผู้ดูแลเด็กที่เกิดขึ้นทันที และ ผลลัพธ์อันต่อเนื่องมาถึงปัจจุบัน ดังนี้คือ ด้านทัศนคติที่เปิดกว้างต่อการแสวงหาประสบการณ์ใหม่ และเชื่อมั่นในการกล้าแสดงออกโดยปราศจากความกลัวและไม่ใส่ใจในเสียงวิจารณ์รอบข้าง, ด้านเจตคติในวิชาชีพที่เหมาะสม, ด้านบุคลิกภาพที่สะท้อนผ่านทักษะการแสดงออกทางร่างกาย เสียง ภาษา อารมณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ, ด้านลักษะภาพในการบูรณาการ ทางการจัดการเรียนรู้ ทางการ สื่อสารกับเด็กปฐมวัย และทางการสร้างคุณค่าต่อองค์กร, ด้านการทำงานเป็นทีมในการแสดงออกสร้างสรรค์และอิสระ มีความพึงพอใจในการทำงานเป็นทีม และการใช้พลังกลุ่มด้านแรงจูงใจในการทำงานหลังการอบรมทันทีที่มีเต็มเปี่ยม แต่แรงจูงใจในการทำงานปัจจุบัน ลดลง ด้วยสาเหตุค่าตอบแทนที่ไม่สมดุลกับค่าใช้จ่าย สรุปผลการวิจัยว่า "สื่อปฏิบัติการสมมติ" เป็นการบูรณาการองค์ความรู้เชิงสหวิทยาการ ที่มีประเด็นภายใต้แนวคิดวิชาการ 6 เรื่อง ได้แก่ 1) แนวคิดการสื่อสารระหว่างบุคคลผ่านสื่อบุคคล 2) แนวคิดการสื่อสารแบบมีส่วนร่วม 3 แนวคิดการเสริมสร้างพลัง 4 แนคิดสร้างสรรค์ในฐานะสื่อเพื่อการเรียนรู้และพัฒนาแนวคิดกระบวนการเรียนรู้โดยบทบาทสมมติ และสุดท้าย1 แนวคิดสัญญวิทยาและการสร้างความหมาย โดยแนวคิดที่เป็นจุดเด่นของ "สื่อปฏิบัติการสมมติ" อยู่ที่การใช้รูปแบบการสื่อสารของวิทยากรผ่านก็กิจกรรมที่หลากหลาย ท่ามกลางบรรยากาศการเรียนรู้ที่สนุกสนาน ผ่อนคลาย เต็มไปด้วยอารมณ์ขัน การสื่อสารสัมพันธ์แบบเสมอภาค สร้างการตระหนักรู้ในคุณค่าแห่งตนด้วยความหมายเชิงสัญญะ และการมีประโยชน์ต่อ การปฏิบัติงานในแวดวงการจัดอบรมสัมมนาเพื่อการพัฒนาบุคลากรครูที่สอบเด็กระดับปฐมวัย ใน สถานศึกษาทั้งภาครัฐและเอกชน ซึ่งให้ประ โยชน์ทางตรงแก่วิทยากรในการใช้เป็นแนวทาง วางแผนหลักสูตรการอบรม และประ โยชน์ทางอ้อมแก่ผู้เกี่ยวข้องกับการจัดอบรมในการใช้เป็นทางเลือกรูปแบบการสื่อสารที่น่าสนใจ และได้ผลลัพธ์ที่มีประสิทธิภาพ