บทบาทของเครือข่ายในการจัดการพลังงานชุมชน: ศึกษากลุ่มอาสาสมัครพลังงานจังหวัดสิงห์บุรี

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาโครงสร้างและการจัดการของเครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานชุมชนจังหวัดสิงห์บุรี อธิบายบทบาทของเครือข่ายในการจัดการพลังงานชุมชนของกลุ่มอาสาสมัครพลังงานชุมชนจังหวัดสิงห์บุรี และการเสนอแนะแนวทางในการพัฒนาเครือข่ายในการจัดการพลังงานชุมชน จากการวิเคราะห์ปัญหาของการจัดการเครือข่าย เพื่อให้เครือข่ายและชุมชนสามารถพึ่งพาตนเองได้และเกิดความยั่งยืน การศึกษาครั้งนี้อาศัยวิธีวิทยาเชิงคุณภาพ เก็บรวบรวมข้อมูลโดยวิธีการศึกษาเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึก และการสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม ตลอดจนนำเสนอผลการศึกษาด้วยวิธีการบรรยายเชิงพรรณนา กลุ่มเป้าหมายที่ใช้ในการศึกษา ได้แก่ สมาชิกเครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานชุมชนจังหวัดสิงห์บุรี และเจ้าหน้าที่สำนักงานพลังงานจังหวัดสิงห์บุรี

ผลการศึกษาพบว่า เครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานจังหวัดสิงห์บุรี เป็นการรวมกลุ่มกันของอาสาสมัครพลังงานชุมชนจังหวัดสิงห์บุรีที่ได้เข้าอบรมด้านพลังงานจากการสนับสนุนของสำนักงานพลังงานจังหวัดสิงห์บุรี เพื่อต่อยอดความรู้จากการอบรมไปสู่การปฏิบัติ มีการจัดระบบเครือข่ายตามลักษณะเครือข่ายกึ่งทางการ สมาชิกส่วนใหญ่ประกอบอาชีพ เกษตรกร รับราชการ และข้าราชการเกษียณ และสมาชิกบางส่วนเป็นสมาชิกองค์การบริหารส่วนตำบล โดยมีการกำหนดบทบาทหน้าที่ของสมาชิกตามศักยภาพและความสนใจ เครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานจังหวัดสิงห์บุรีมีการดำเนินกิจกรรมด้านพลังงานชุมชนร่วมกันอย่างต่อเนื่อง โดยใช้งบประมาณจากกองทุนของเครือข่ายที่รวบรวมจากสมาชิก โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักงานพลังงานจังหวัดสิงห์บุรีในการให้ความรู้ ข้อมูลข่าวสาร และอำนวยความสะดวกด้านสถานที่ในการดำเนินกิจกรรม จากการดำเนินกิจกรรมอย่างสม่ำเสมอทำให้เครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานจังหวัดสิงห์บุรีประสบความสำเร็จในระยะแรก เป็นที่ยอมรับจากภาครัฐและเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง สมาชิกบางส่วนได้กลายเป็นวิทยากรในการให้ความรู้ด้านพลังงานชุมชนให้กับสื่อและหน่วยงานต่าง ๆ ทั้งในจังหวัดสิงห์บุรี และจังหวัดอื่น มีการจัดตั้งศูนย์การเรียนรู้ด้านพลังงานชุมชนภายในบ้านของสมาชิก ทำให้ประชาชนจากชุมชนต่าง ๆ ในจังหวัดสิงห์บุรีเกิดความสนใจในเครือข่ายและเข้าร่วมเป็นสมาชิกเครือข่าย จึงเกิดการขยายตัวของเครือข่ายจากการเพิ่มขึ้นของจำนวนสมาชิก อย่างไรก็ตาม การไม่มีปฏิสัมพันธ์กันระหว่างสมาชิกรุ่นเก่าและรุ่นใหม่ ทำให้การดำเนินกิจกรรมและการพัฒนาของเครือข่ายในระยะต่อไปเป็นไปอย่างล่าช้า

เครือข่ายกลุ่มอาสาสมัครพลังงานจังหวัดสิงห์บุรี เป็นเครือข่ายที่มีบทบาทสำคัญในการส่งเสริมและจัดการพลังงานชุมชน ทั้งในแง่การใช้ประโยชน์จากทุนทางสังคมในการจัดการพลังงานชุมชน การส่งเสริมการพึ่งพาตนเองด้านพลังงาน และการสร้างพลังทางการขับเคลื่อนนโยบายด้านพลังงานชุมชน อย่างไรก็ตาม เครือข่ายยังคงประสบปัญหาเรื่องของความไม่สม่ำเสมอของสมาชิกในการเข้ามามีปฏิสัมพันธ์ร่วมกันภายในเครือข่าย การขาดเป้าหมายร่วมกันของสมาชิกภายในเครือข่าย และการเก็บเงินกองทุนของเครือข่าย ข้อเสนอแนะในการแก้ไขปัญหาเหล่านี้ ได้แก่ การรักษาความสัมพันธ์ระหว่างสมาชิกของเครือข่าย โดยอาศัยกิจกรรมร่วมกัน ได้แก่ กิจกรรมการสัมมนาแลกเปลี่ยนความรู้และประสบการณ์ด้านพลังงานชุมชน การสานต่อการกำหนดเป้าหมายร่วมกันของสมาชิกในการดำเนินกิจกรรมขั้นต่อไปของเครือข่าย และการกำหนดกติกาทางการเงินที่ชัดเจน ทั้งนี้ เพื่อส่งเสริมการพัฒนาและการดำเนินการของเครือข่ายที่ยั่งยืนในการจัดการพลังงานชุมชน

The main objectives of this research are to study on structure and management of Singburi Renewable Energy Group network, to explain the role of the network of local energy volunteers in community energy management, and to propose guidelines for development of network for community energy management, in order to promote sustainability and energy self-sufficiency of community and network. The research employs qualitative methodology, collecting data using documentary research, in-depth interview and participatory observation, as well as presenting data using in-detail description. The target groups for this study include members of Singburi Renewable Energy Group and officials from Singburi Provincial Energy Office.

The study reveals that the network of Singburi Renewable Energy Group is composed of local energy volunteers in Singburi province from a training supported by Singburi Provincial Energy Office, attempting to translate knowledge into practice. The organization of network is quite semi-formal. A majority of network members are farmers, government officials and retired civil servants; some are members of the Tambon Administrative Organization. The role and responsibility of members is determined according to their potentials and interests. The network has continuously organized several community energy activities, funded by a newly established fund obtained from members, while Singburi Provincial Energy Office provides technical and office support. By organizing community activities, the network of Singburi Renewable Energy Group has obtained several achievements initially. The network gains recognitions from the government and the whole community. Key members have become trainers and speakers on community energy management in the public media and governmental agencies both in Singburi and other provinces. Some have established a community energy learning center within their residents. As a result, a number of people from communities in Singburi province have joined the network, leading to the network expansion. However, lack of interaction between old and new members makes the operation and development of the network difficult in the future.

The network of Singburi Renewable Energy Group has an important role in promoting and managing community energy management, in terms of use of social capital in community energy management, promotion of community energy self-sufficiency, and empowerment in community energy policy making. Nevertheless, there are still problems in the network operation and development, i.e., inconsistency of member interaction within the network, lack of common goals among network members, and insufficient fund collection. Some suggestions are proposed to address these problems, including strengthening and maintaining relationship among members through such activities as seminars for sharing knowledge and experience, identifying common goals through a formal member meeting, and formulating community energy funding rules. These proposals would promote more sustainable operation and development of network in community energy management.