บทบาทของรายการเวทีสาธารณะกับการสร้างการมีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลงประเด็นทางสังคม

Abstract

การวิจัยเรื่อง “บทบาทของรายการเวทีสาธารณะกับการสร้างการมีส่วนร่วมในการ เปลี่ยนแปลงประเด็นทางสังคม” ผู้วิจัยมุ่งศึกษา “รายการเวทีสาธารณะ” ออกอากาศทาง สถานีโทรทัศน์ไทยพีบีเอส เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ผู้ศึกษาใช้วิธีการศึกษาวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษากระบวนการสร้างการมีส่วนร่วมของรายการ เวทีสาธารณะในการเปลี่ยนแปลงประเด็นทางสังคม และผลของการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของ รายการเวทีสาธารณะที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงประเด็นทางสังคม โดยใช้เครื่องมือในการรวบรวม ข้อมูลประกอบด้วยการศึกษาจากเอกสาร (Documentary Research) การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (Depth Interview) จากผู้ให้ข้อมูลหลัก (Key Informants) พร้อมกับ วิเคราะห์ประเด็นจากเทป บันทึกรายการ (Content Analysis) การสังเกตการณ์แบบมีส่วนร่วม (Participant Observation) สนทนากลุ่ม (Focus Group) ผลวิจัยพบว่า รายการเวทีสาธารณะ ซึ่งเป็นรายการที่เกิดขึ้นและอยู่ภายใต้องค์กรสื่อ สาธารณะไทยพีบีเอส โดยมีหลักการในการทำงานคือมีความเป็นอิสระในการดำเนินงาน ด้วยรูปแบบ ของรายการที่เน้นการเปิดพื้นที่สาธารณะให้กับคนทุกกลุ่ม โดยเน้นกระบวนการการมีส่วนร่วมของ พลเมือง เพื่อขับเคลื่อนสังคมเพื่อกำหนดนโยบายสาธารณะ ทำให้รายการเป็นรายการข่าวที่สื่อ บทบาทความเป็นสื่อสาธารณะได้ชัดเจน จากการศึกษาประเด็นการนำเสนอรายการได้ให้สัดส่วนการ นำเสนอประเด็นปฏิรูปมากที่สุด โดยรองลงมาคือ ประเด็นเกี่ยวกับผลกระทบจากนโยบายรัฐหรือ โครงการขนาดใหญ่ ประเด็นเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและภัยพิบัติ ประเด็นเกี่ยวกับชุมชนสังคมและ วัฒนธรรม ประเด็นเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน และประเด็นเกี่ยวกับการเมืองการปกครอง ซึ่งมีระดับของ ประเด็นตั้งแต่ 1) ประเด็นระดับเล็กที่มีผลกระทบเฉพาะชุมชน 2) ประเด็นระดับกลางที่มีผลกระทบระดับภูมิภาค และ 3) ประเด็นใหญ่ที่มีผลกระทบระดับประเทศ/ระดับสาธารณะ ซึ่งทั้ง 3 ระดับนั้น แม้ว่าจะเป็นปัญหาที่ถูกนำเสนออกมาในระดับที่แตกต่างกันไป แต่มักเชื่อมโยงและมีผลกระทบไปถึง ในระดับนโยบายเกือบทุกกรณี รายการได้ทำให้เกิดการมีส่วนร่วมในหลายมิติ ประกอบด้วย 1) การมีส่วนร่วมในฐานะเป็น แหล่งข่าวหรือเจ้าของประเด็น 2) มีส่วนร่วมวางแผนกำหนดเนื้อหารายการ 3) การมีส่วนร่วมในรายการ 4) การมีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนประเด็น 5) การมีส่วนร่วมในการแสดงความคิดเห็นต่อ เนื้อหารายการ ซึ่งการมีส่วนร่วมในฐานะเป็นแหล่งข่าวหรือเจ้าของประเด็น และการมีส่วนร่วมใน รายการ เป็นรูปแบบการมีส่วนร่วมที่สูงที่สุด และพบว่าการมีส่วนร่วมในฐานะเป็นแหล่งข่าวหรือ เจ้าของประเด็น และการมีส่วนร่วมวางแผนกำหนดเนื้อหารายการ เป็นกระบวนการมีส่วนร่วมที่ส่งผล กระทบและสร้างการเปลี่ยนแปลงต่อประเด็นที่ถูกนำเสนอมากที่สุด แต่ทั้งนี้ผลกระทบและการ เปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นยังอยู่ในระดับที่น้อยมาก เนื่องจากบางปัจจัยในการบริหารจัดการภายในองค์กร อาจเป็นข้อจำกัด ทำให้การเข้าไปมีส่วนร่วมยังไม่สามารถทำได้อย่างเต็มรูปแบบ ส่งผลให้การหวังผล ในการเปลี่ยนแปลงในระดับนโยบายจึงไม่สามารถทำได้มากนัก อย่างไรก็ดีสิ่งที่เป็นจุดเด่นของรายการ คือ สามารถสร้างการรวมกลุ่มพลเมืองและเสริมพลังภาคพลเมือง เปิดโอกาสให้กับคนเล็กคนน้อยของ สังคมเข้ามามีส่วนร่วม ทำให้เห็นว่ากลุ่มคนเหล่านี้มีตัวตน มีอำนาจ มีอัตลักษณ์