การจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชน : ศึกษากรณีโครงการฝายน้ำล้นบ้านผาสุข

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ เป็นการศึกษาการจัดการการส่งน้ำขนาดเล็กของชุมชน มีแนวคิดพื้นฐานของการศึกษา คือ การจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชนนับเป็นระบบย่อยระบบหนึ่งที่มีกระบวนการดำรงอยู่ด้วยการกระทำหน้าที่ของตนเอง และปฏิสัมพันธ์กับระบบย่อยระบบอื่น ๆ ภายในชุมชน และสิ่งแวดล้อมของชุมชนให้มีความสอดคล้องระหว่างกันในการกระทำหน้าที่ของแต่ละระบบย่อย จึงจะทำให้การจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชนบรรลุวัตถุประสงค์และเป้าหมายสูงสุด

วิธีการศึกษา งานวิจัยชิ้นนี้ใช้วิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ เป็นการศึกษาขั้นตอนและวิธีการต่าง ๆ ในการจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชน และปัจจัยที่สนับสนุนการจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชนด้วยการสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการสัมภาษณ์เจาะลึก จากนั้นนำข้อมูลมาตีความสร้างข้อสรุปด้วยวิธีนิรนัย ระยะเวลาที่ใช้ศึกษาระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ - ตุลาคม 2535.

ผลการศึกษา พบว่าการจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชนในโครงการฝายน้ำล้นบ้านผาสุกได้บรรลุเป้าหมายสูงสุดในการพัฒนาแหล่งน้ำขนาดเล็กด้วยการดำเนินการตามขั้นตอนและวิธีการต่าง ๆ ทั้งสิ้น 3 ขั้นตอน ได้แก่ การวางแผน การดำเนินการ และการทำกิจกรรมต่อเนื่อง โดยประชาชนและองค์กรประชาชนมีส่วนร่วมดำเนินการทุกขั้นตอนอย่างเข้มแข็งและต่อเนื่องตามความเหมาะสม

ปัจจัยที่สนันสนุนการจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชนจนกระทั่งประสบผลสำเร็จพบว่ามี 5 ปัจจัยหลัก ได้แก่ ลักษณะทางกายภาพของชุมชน ลักษณะโครงสร้างทางสังคมและวัฒนธรรม ประกอบด้วยสภาพทางเศรษฐกิจ ความสัมพันธ์ทางเครือญาติ ค่านิยมและพฤติกรรมเด่น ๆ สภาพการปกครอง สภาพทางการศึกษา สุขภาพอนามัย และการสื่อสาร ผู้นำ องค์กรผู้ใช้น้ำ ลักษณะการจัดการประกอบด้วย การสนับสนุนขององค์กรของรัฐ ประสบการณ์การจัดการน้ำ กฎและการปฏิบัติ และลักษณะการมีส่วนร่วมของสมาชิก

ในแง่ของปัญหาหรืออุปสรรคในการจัดการแหล่งน้ำขนาดเล็กของชุมชน พบว่าไม่รุนแรง เป็นปัญหาหรืออุปสรรคที่สามารถแก้ไขกันได้เองในระหว่างการปฏิบัติในแต่ละขั้นตอนด้วยความร่วมมือจากเจ้าหน้าที่ของรัฐผู้เกี่ยวข้อง.