การจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ : กรณีศึกษา ศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบน อันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดจันทบุรี

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อ 1) ศึกษาการจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศของศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ ใน 4 องค์ประกอบ คือ องค์ประกอบด้านพื้นที่ องค์ประกอบด้านกิจกรรม องค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วม และองค์ประกอบด้านการจัดการ 2)ศึกษาปัญหาและอุปสรรคของแต่ละองค์ประกอบในการจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ 3)เสนอแนวทางที่เหมาะสมในการจัดการการท่องเที่ยวเชิงนิเวศของศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ โดยการวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลโดยการสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง(Semi Structured Interviews) กับกลุ่มผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ และการสังเกตการณ์แบบไม่มีส่วนร่วม (Non-Participation Observation) ร่วมกับการศึกษาเอกสาร (Documentary Research)

ผลการศึกษาการจัดการการท่องเที่ยวเชิงนิเวศในศูนย์ศึกษาการพัฒนาอ่าวคุ้งกระเบนฯ พบว่า มีองค์ประกอบด้านพื้นที่ที่เกี่ยวเนื่องกับระบบนิเวศ และมีเอกลักษณ์เฉพาะถิ่น ส่วนองค์ประกอบด้านกิจกรรม มีกิจกรรมและการท่องเที่ยวที่เอื้อต่อกระบวนการเรียนรู้สาหรับนักท่องเที่ยว และองค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วม มีการเปิดโอกาสให้ประชาชนเข้ามามีส่วนร่วมแต่ได้รับความสนใจน้อย เนื่องจากประชาชนยังขาดความรู้ด้านการท่องเที่ยวเชิงนิเวศ ส่วนสุดท้าย คือ องค์ประกอบด้านการจัดการ มีการจัดการสิ่งแวดล้อมและการบริหารด้านสิ่งอานวยความสะดวกแต่ยังไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร ดังนั้น สรุปได้ว่า จากผลการศึกษามีองค์ประกอบที่สอดคล้องกับเกณฑ์การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ คือ องค์ประกอบด้านพื้นที่และองค์ประกอบด้านกิจกรรม ส่วนองค์ประกอบที่ไม่สอดคล้องกับเกณฑ์การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ คือ องค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วมและองค์ประกอบด้านการจัดการ

แนวทางที่เหมาะสมในการจัดการท่องเที่ยวเชิงนิเวศของศูนย์ฯ ได้แก่ องค์ประกอบด้านพื้นที่ ควรจัดระบบขนส่งสาธารณะในการเข้าพื้นที่ ปรับปรุงทัศนียภาพให้สวยงาม องค์ประกอบด้านกิจกรรม ควรเพิ่มบุคลากรให้ความรู้และสร้างจิตสานึกเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อม ตรวจสอบระบบสื่อความหมายให้มีสภาพพร้อมใช้งานอยู่เสมอ องค์ประกอบด้านการมีส่วนร่วมควรเปิดโอกาสให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการตัดสินใจ วางแผนและการแก้ปัญหาอย่างแท้จริง ให้มีการสร้างเครือข่ายมัคคุเทศก์อย่างจริงจัง จัดอบรมเรื่องการท่องเที่ยวเชิงนิเวศให้กับประชาชนในท้องถิ่น องค์ประกอบด้านการจัดการ ควรเพิ่มการประชาสัมพันธ์เกี่ยวกับการท่องเที่ยว การเชื่อมโยงเครือข่ายการท่องเที่ยวในพื้นที่และนอกพื้นที่ และจัดการด้านสาธารณูปโภคให้มีประสิทธิภาพ