พื้นฐานการก่อเกิดและการพัฒนานโยบายอีสานเขียวของกองทัพบก

Abstract

วัตถุประสงค์ของการศึกษาเป็นการสำรวจและแสวงหาคำตอบ 3 ประการคือ 1) ศึกษาทบทวนบทบาทของทหารในการพัฒนาชนบท จากยุคของจอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ ถึงยุคของพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ 2) ศึกษาวิเคราะห์ถึงพื้นฐานการก่อเกิดนโยบายอีสานเขียวว่าเป็นผลมาจากปัจจัยใดบ้าง และ 3) ศึกษาถึงการพัฒนานโยบายอีสานเขียวว่ามีกระบวนการกำหนดนโยบาย การปรับเปลี่ยนและปรับปรุงนโยบายอย่างไร.

วิธีการศึกษา เป็นการศึกษาวิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ เกี่ยวกับองค์ประกอบที่ทำให้เกิดการกำหนดนโยบายอีสานเขียว โดยการแสวงหาข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์บุคคลที่เกี่ยวข้อง และการเข้าไปสังเกตด้วยตนเองในโครงการ รวมถึงบทบาทของทหารที่เกี่ยวกับการพัฒนาชนบท ระยะเวลาที่ใช้ในการศึกษา คือ ช่วง พ.ศ. 2530-2532.

ผลการศึกษาพบว่าทหารได้มีการขยายบทบาทในการพัฒนาชนบทออกไปจากเดิม จากการพัฒนาเฉพาะพื้นที่และใช้การพัฒนาเป็นเป้าหมายอุปกรณ์เพื่อให้เกิดเป้าหมายสุดท้าย คือ การมีชัยเหนือพรรคคอมมิวนิสต์ มาเป็นการเข้ามามีบทบาทหน้าที่โดยตรงต่อการพัฒนาชนบทเช่นเดียวกับหน่วยงานอื่น ๆ และใช้การพัฒนาเป็นเครื่องมือของการรักษาสถานภาพและชื่อเสียงของกองทัพบก รวมทั้งการขยายองค์กรภายในของกองทัพเพื่อรองรับการพัฒนา และพบว่า แนวความคิดและการกำหนดนโยบายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาชนบทยังขึ้นอยู่กับตัวผู้นำเป็นสำคัญ และมีลักษณะพึ่งพาหน่วยงานอื่น ๆ.

ในประเด็นการศึกษาพื้นฐานการก่อเกิดนโยบาย พบว่านโยบายอีสานเขียวถูกกำหนดขึ้นมาจากกลุ่มชนชั้นนำในสังคม โดยมีปัจจัยทางการเมือง เป็นปัจจัยหลักที่ทำให้กองทัพบกเข้ามามีบทบาทหลักในการกำหนดนโยบาย และมีปัจจัยทางด้านภูมิศาสตร์ เศรษฐกิจ และระบบราชการ เป็นเหตุผลความชอบธรรมที่เอื้ออำนวยให้กองทัพสามารถผลักดันนโยบายได้เป็นผลสำเร็จ เมื่อพิจารณาถึงปัจจัยที่เป็นองค์ประกอบหลักในการกำหนดนโยบาย ผู้ศึกษาพบว่ายังมีจุดอ่อนหรือข้อบกพร่องที่สะท้อนให้เห็นถึงความล้มเหลวในบางจุดมากกว่าผลสำเร็จในกรณีของการนำนโยบายไปปฏิบัติ

ประเด็นสุดท้ายของการศึกษาพบว่า การพัฒนานโยบายอีสานเขียวนั้น มีลักษณะของการเปลี่ยนแปลงแก้ไขจากของเดิมที่รวบรวมแผนงานที่มีอยู่แล้ว แก้ไขปรับปรุงหรือเพิ่มเติมแผนงานโครงการเพิ่มขึ้นมีลักษณะเป็นแผนประจำปี อันอาจจะนำไปสู่ภาพพจน์ เช่น รูปแบบเดิมของการพัฒนาที่ผ่านมา.